Κι έχεις δίκιο, Νηρέα.
Εδώ δεν έχει πολιτιστική ζωή, όχι τουλάχιστον τέτοια που στην Αθήνα αποκαλούμε πολιτιστική ζωή.
Δεν κυκλοφορούν καν καλλιτέχνες εδώ. Τουλάχιστον όχι εκείνοι που είναι αναγνωρίσιμοι στην Αθήνα.
Κατά βάθος πρόκειται για το ίδιο θέμα που μας έφερνε κάποτε σε ρήξη σχετικά με τον Καββαδία. Μου έλεγες πως τον καταλαβαίνουν καλύτερα οι άνθρωποι της τέχνης. Σου έλεγα πως ο Καββαδίας είναι δικός μας. Των ναυτικών. Και μόνο αν ζήσεις στο μυθικό τοπίο του ποιητή θα νιώσεις τη βαθύτερη ουσία των στίχων.
Κι εδώ το ίδιο. Στη Θεσπρωτία. Λείπει η τέχνη τουλάχιστον η κυριλέ. Μα έχουμε το τοπίο.
Ο Λιαντίνης, που κάποτε πρέπει να τον διαβάσεις, λέει κάπου:
- Παράθεση :
- "Κάποτε, λέει ο Πλούταρχος, παρακινούσαν ένα σπαρτιατόπουλο να δώσει προσοχή σε κάποιον που ήξερε να μιμείται το τραγούδι του αηδονιού.
- Μα δε μου χρειάζεται, αποκρίθηκε ο νέος. Έχω ακούσει το ίδιο το αηδόνι. "Αυτάς άκουκα τήνας."
(Από το Νηφομανή του Δ. Λιαντίνη, 111 σελίδα)
Και τι καημός. Περπατούσα χτες στα στενά του μικρού χωριού. Στα Σύβοτα. Φτάνω στο περίπτερο. Τρεις άνθρωποι, μάλλον πατέρας μάνα και γιος, σκαλίζαν ένα λαπ τοπ. Κι ακούω το νέο παιδί να λέει αναστενάζοντας:
- Ξέρεις από πότε έχω να πάω θέατρο; Προχτές πάλι, που ετοιμάζαμε επίσκεψη στα Γιάννενα, μου γράφει ένας πιτσιρικάς στο φόρουμ της τάξης.
- Κυρία, θα είναι η πρώτη φορά που θα δω κινηματογράφο σε κλειστή αίθουσα!Διψάνε εδώ τα παιδιά μας και για την τέχνη την κυριλέ. Τους λείπει το θέατρο,
δεν έχει κοτζάμ Ηγουμενίτσα ούτε ένα σινεμά... Πρέπει κανείς να φτάσει Γιάννενα αν θέλει να δει ταινία. Και ίσως καμιά φορά εκεί να πετύχει και θεατρική παράσταση... Θίασοι των Αθηνών που δίνουν μια δυο παραστάσεις της συμφοράς.
Τι φταίει; Μόνο η Πολιτεία που έχει καταδικάσει σε μαρασμό αυτή την ακριτική γωνιά της Ελλάδας;
Η Πολιτεία που αφήνει γυμνό τον Νηρέα και τον κάθε Νηρέα που προσπαθούν εκ των ενόντων να αναστήσουν την ντόπια κουλτούρα;
Έκλεισε πλέον δέκα χρόνια ζωής το φεστιβάλ πολυφωνικού τραγουδιού. Ποια η συμμετοχή του υπουργείου πολιτισμού σε αυτό; Το αγνοεί και είναι μονίμως απούσα. Και στα Σύβοτα. Την πλέον γνωστή τουριστικά γωνιά του νομού. Αυτή την πανέμορφη και χάρμα οφθαλμών γωνιά. Που ο φακός είναι αδύνατον να αποτυπώσει την εμορφιά της.
Τι προσφέρουμε εκεί στους ξένους επισκέπτες;
Ακριβοπληρωμένα δωμάτια και φαγητό με αρμυρές τιμές.
Και τρίβουμε τα χέρια μας που συνεχίζουν να έρχονται. Και να μας τα ακουμπάνε οι τουρίστες. Μάλιστα. Μόνο που δεν καταλαβαίνουμε γιατί έρχονται. Μόνο για το τοπίο. Μόνο για τα έργα της φύσης. Τίποτε άλλο δε θα ευχαριστηθεί εκεί ο τουρίστας.
Κι
επειδή δεν το καταλαβαίνουμε, έχουμε καβαλήσει καλάμι. Και έχουμε βαλθεί να χτίσουμε και την τελευταία σπιθαμή γης. Με ό,τι πιο αταίριαστο κτίσμα υπάρχει. Πονάει το βλέμμα του ανθρώπου αυτό το παρδαλό οικιστικό των Συβότων. Καμία αρχιτεκτονική γραμμή.
Πονάει και η εγκατάλειψη του περιβάλλοντος. Πας το καλοκαίρι στο Μέγα Άμμο και δε βρίσκεις γωνιά να σταθείς από τις ομπρέλες και τις ξαπλώστρες.
Κι έρχεται τώρα ο κ. Γερουλάνος και μας κατεβάζει νομοσχέδιο για τον κινηματογράφο. Ολέ! Ξέρει άραγε ο κ. υπουργός ότι τέλη της δεκαετίας του '60 είχαμε κινηματογράφους στην Ηγουμενίτσα; Ξέρει ότι ακόμη και στα χωριά υπήρχε υπηρεσία του στρατού που πέρναγε τακτικά και έκανε προβολές ταινιών;
Μέχρι και το '85 που κατέβηκα για διακοπές στην Ηγουμενίτσα, θυμάμαι να λειτουργεί τουλάχιστον θερινό σινεμά.
Τώρα τίποτα!!!
Τώρα τίγκα στην καφετέρια και στις μεγάαααααλες μικρές οθόνες, να βλέπουν οι θαμώνες τον κάθε παιχταρά να χώνει γκολ!
Ήμουν χτες στα Σύβοτα. Και κάποια στιγμή κάθισα να φάω σουβλάκια. Τηλεόραση κι εκεί. Κι ένας παππούς να αγωνιά να δει τη συνέχεια του ρεπορτάζ για τα καινούρια κατορθώματα της Νικολούλη! Τι έγινε λέει με τον Ζακυνθινό! Ολέ και πάλι!
Τώρα, στα 2010,
μπορείς σε κάθε γωνιά της Θεσπρωτίας να δεις χαζοκούτι. Αυτό είναι όλο το πακέτο πολιτισμού που μπορείς να απολαύσεις. Άντε και ολίγον ραδιόφωνο. Με τοπικά κανάλια...
Και παίρνεις το καράβι. Οκτώ ώρες δρόμος ως τη
γειτονική Ιταλία. Μεσογειακή χώρα είναι κι αυτή. Και φτωχός νότος. Γιατί εκεί όλα είναι διαφορετικά; Πας στο Λέτσε και τρελαίνεσαι. Περπατάς στους δρόμους και χαζεύεις με τα κτίρια. Το καμία σχέση λέμε με αυτό που έχεις αφήσει πίσω σου, στην Ηγουμενίτσα.
Και πού να πας παρακάτω, στην Γκρέτσια Σαλεντίνα. Να χαθείς στο όνειρο μέσα σε μεσαιωνικά κάστρα με μουσικές εξαίσιες και χορεύοντας ταραντέλες...
Ήρθε κάποτε και ο Νηρέας εδώ, στη γη των Θεσπρωτών. Και ανακάλυψε το
αρχαίο θέατρο της Τιτάνης ή Γιτάνης. Και αποφάσισε 2.500 χρόνια μετά να σπάσει τη σιωπή του. Στήνοντας συναυλία. Η πρώτη και η τελευταία...
Κι άντε μετά ένας φωτισμένος δήμαρχος λίγο πιο έξω από την Ηγουμενίτσα αποφάσισε να ζωντανέψει την
αρχαία Φανωτή. Παλιός δάσκαλος εκείνος ο δήμαρχος. Και με έργο αναγνωρισμένο από όλους. Φέτος το καλοκαίρι ήταν η δεύτερη φορά που διοργανώθηκε εκεί στη Φανωτή το Ρίβερ Πάρτι.
Ήρθε όμως
ο Καλλικράτης. Και ο δήμος του καταργήθηκε. Συγχωνεύθηκε στο μεγάλο δήμο της Ηγουμενίτσας. Έτσι λέει κάνουν στις πολιτισμένες χώρες!!!
Τα ίδια και στο δήμο Σαγιάδας. Με έναν ακόμη άξιο δήμαρχο εκεί. Που οργάνωνε όσο μπορούσε πολιτιστικά δρώμενα στον παλιό οικισμό του χωριού, την
Παλιά Σαγιάδα του παραμυθιού και των συνόρων. Πάει τώρα με τον Καλλικράτη περίπατο και αυτός ο δήμος... Ενσωματώθηκε με το δήμο Φιλιατών! Εκεί που ψάχνονται να βρουν τα εκατομμύρια που χάθηκαν από το ταμείο.
Και όλοι μαζί οι δήμοι ψάχνονται να βρουν επιχορήγηση από το κράτος. Για να μη βουλιάξουν στα χρέη. Εδώ εργολαβίες αναθέτουν και στο τέλος παίζουν το έργο του Ντάριο Φο: ΔΕΝ ΠΛΗΡΩΝΩ, ΔΕΝ ΠΛΗΡΩΝΩ!
Με τον πολιτισμό, λέω, θα ασχοληθούν; Αυτόν μόνο κάποιες φωτισμένες μονάδες και μόνο τον υπηρετούν και με μέσα πενιχρά. Ίσα να μην ξεψυχήσει. Τι θα γίνει όμως τώρα που οι μονάδες οι φωτισμένες θα ισοπεδωθούν από τους βαρύγδουπους δημαρχαίους των μεγάλων δήμων;
Και είναι πόνος μεγάλος. Σε τέτοιους τόπους μαγικούς που γέννησαν την τέχνη να είναι σήμερα η τέχνη υπό διωγμό.
Άσε
το άλλο πρόβλημα, το δημογραφικό, που έχει τσακίσει την ντόπια κουλτούρα. Φύγαν ο κόσμος και σκορπίσανε στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα. Και ποιοι είναι οι σημερινοί κάτοικοι της Θεσπρωτίας; Ανεμομαζώματα...
Δεν υπάρχει εδώ κόσμος με κοινή κουλτούρα. Ο ένας είναι μετανάστης χρόνια στη Γερμανία που αναγκάστηκε να γυρίσει πίσω. Δε μιλάει ούτε τα ελληνικά της προκοπής. Ο άλλος Αλβανός. Δεν τα μιλάει καθόλου. Ο άλλος βλάχος. Ο άλλος κερκυραίος που δεν κατάφερε να διοριστεί στην Κέρκυρα και ζει αναγκαστικά εδώ. Ο άλλος γιαννιώτης που πηγαινοέρχεται με την Εγνατία. Ο άλλος στρατιωτικός, περαστικός από τον τόπο. Σύνορα εδώ, έχουμε μπόλικους στρατιωτικούς. Ο άλλος λιμενικός, διότι και λιμάνι έχουμε. Και μη ρωτάς από πού κρατάει η σκούφια του. Ο άλλος αρβανίτης. Ο άλλος απόγονος κάποιου παλιού υπαλλήλου που ρίζωσε στα μέρη μας. Κι άλλοι από διάφορα χωριά που μαζευτήκαν στα παράλια για μια καλύτερη ζωή. Είμαστε και οι Αθηναίοι. Λίγοι αλλά είμαστε κι εμείς. Που είπαμε να γυρίσουμε πίσω... Οι ντόπιοι; Πού είναι οι ντόπιοι; Δεν τους έχω ακόμη συναντήσει.
Πού λοιπόν να συναντηθούμε όλοι εμείς; Ποιος κοινός ομφάλιος λώρος να γεννήσει εδώ ντόπια κουλτούρα;
Σε τέτοιες συνθήκες μόνο ένα είναι το γιατρικό. Η παιδεία. Αργής διαδικασίας, δίνει καρπούς σε βάθος χρόνου, αλλά σίγουρη μέθοδος.
Να μιλήσω με λεπτομέρειες αδύνατον. Δεσμεύομαι από το υπηρεσιακό απόρρητο!!!
Θα περιοριστώ να πω όσα γνωρίζουν όλοι. Πως
φτάσαμε στα τέλη του Οκτώβρη κι ακόμη στο σχολείο δεν είδαμε μουσικό. Αγγλικών έχουμε, γερμανικών και γαλλικών επίσης. Μας έστειλαν και πληροφορικάριο. Μουσικό όμως;
Και τις προάλλες συνάντησα στο δρόμο μια
γνωστή από Αθήνα. Ωρομίσθια των εικαστικών. Δεν μπόρεσε να βρει φέτος σχολείο εκεί κάτω, αναγκάστηκε να έρθει στη Θεσπρωτία. Κι ας μην είναι από δω. Για το ένα κομμάτι ψωμί που παίρνουν οι ωρομίσθιοι εκπαιδευτικοί κι αυτό μπαγιάτικο. (απλήρωτοι συνήθως για μήνες οι συνάδελφοι ωρομίσθιοι κι ας είναι ο μισθός τους για ζήτω!!! )
Έτσι λέω θα στήσουμε το νέο πολιτισμό; Χωρίς καν καθηγητές μουσικούς; Και με ταλαίπωρους ωρομίσθιους;
Λέει τίποτε για όλα αυτά το νομοσχέδιο του κ. Γερουλάνου; Θα εγκαταστήσει κι εδώ καμιά από τις μονάδες της νέας βιομηχανίας θεάματος; Προς το παρόν
η μόνη μονάδα που ετοιμάζεται είναι εκείνη του φυσικού αερίου. Σε ένα από τα ωραιότερα σημεία του νομού μας. Πιο ωραίο και από τα Σύβοτα.
Στην Πέρδικα!
Απίστευτο και όμως αληθινό. Εκεί θέλουν να στήσουν τις εγκαταστάσεις για τον αγωγό φυσικού αερίου!
Κι ας διαμαρτύρονται οι κάτοικοι πως θα καταστραφεί ο τόπος τους και θα βουλιάξει ο τουρισμός... Είναι αυτό που σας έλεγα. Πως δε φτάνει που δεν έχουμε τίποτε άλλο εκτός από τοπίο αλλά κι αυτό έχουμε βαλθεί να του βγάλουμε τα μάτια. Και δεν είναι καθόλου άσχετο το φαινόμενο με τον πολιτιστικό μαρασμό του τόπου. Όπως δεν ήταν άσχετη η γέννηση της κλασικής τέχνης από τους έλληνες. Ο ζωντανός διάλογος του ανθρώπου με τη φύση την κυοφόρησε. Δεν έπεσε ως μάνα εξ ουρανού!
Μη βλέπετε λοιπόν που γυρνάω στις εξοχές και πιάνω κουβέντα με τις γάτες και τα καραβάκια. Είναι που προσπαθώ να ξαναβρώ κι εγώ την άλλη φωνή. Εδώ που τέχνη δεν υπάρχει. Να βρω τουλάχιστον τη φωνή που τη γέννησε. Να ξαναπιάσω το μίτο από την αρχή. Και ποιος ξέρει; Ίσως μια μέρα αξιωθώ να πατήσω στην έξοδο του λαβύρινθου. Ως τότε σκοτάδι. Και αναμονή να βγει έστω το φεγγαράκι.
Φεγγαράκι μου λαμπρό ξανά, φέγγε μου να περπατώ...
Εδώ που κανείς δε μιμείται το αηδόνι. Μόνο τους γύπες και τα άλλα όρνεα. Ή και τα παγόνια... Να δεις εδώ αυτοκινητάρες; Να σου βγει το μάτι!
Φέξε μου φεγγαράκι μου. Πλέξε τις ασημένιες σου αχτίδες ανεμόσκαλα.
Να πάω - λέω - ν' ακούσω το ίδιο το αηδόνι...