Τα διαμάντια της Δημοτικής Ποίησης

Admin Αριθμός μηνυμάτων : 8144 Registration date : 30/10/2007

Να μιλήσω για την αξία των δημοτικών μας τραγουδιών;

Να κομίσω γλαύκας εις Αθήνας;

Φιλολογικά μπορούμε να πούμε διάφορα στη συνέχεια. Προς το παρόν θα αρκεστώ σε ένα εξαιρετικό δείγμα αυτής της ποίησης όπως το αλίευσα στο αδερφό φόρουμ ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ:

ΞΕΝΙΤΗΣ ΚΑΙ ΠΡΑΜΑΤΕΥΤΗΣ

Τα διαμάντια της Δημοτικής Ποίησης Boisso10

Ξενίτης και πραματευτής
πο’ ‘ρχεται από τα ξένα
σέρνει μουλάρια σαν πουλιά
και μούλες σαν αηδόνια,
φέρνει και μια χρυσόμουλα
κι αυτός σαν καβαλάρης.

Κι ο νιος αποκοιμήθηκε
απανωθιό στη μούλα,
κι η μούλα παραστράτησε
και σ’ άλλο δρόμο πάει.

Πήρε ντερβένια κλέφτικα,
τις στράτες των κλεφτώνε.
Κι όταν ο νιος εξύπνησε,
σε άλλον τόπο ευρέθη.

-Μούλα μ’, τώρα πού μ’ έφερες
σε κλέφτικα λημέρια;
Κι από την στεναχώρια του
αρχίζει το τραγούδι:

-Χαρά σε τούτα τα βουνά,
χαρά σε τούτ’ τους λόγγους,
ουδέ που κλέφτες ‘κούγονται
ουδέ και χαραμήδες.

Το λόγο δεν απόσωσε,
το λόγο δεν απόειπε.
Νάτοι κι κλέφτες πο’ ‘ρχονται,
νάτοι κι οι χαραμήδες,
κι όλοι μαζί του ρίχνονται,
του παίρνουν τα μουλάρια.

-Κλέφτες μη μου τα παίρνετε
τα έρμα τα μουλάρια,
τι είμαι ο μαύρος εφτωχός,
μικροορφανεμένος.

-Τι λέει το κουτόπλασμα,
τι λέει το χαμένο,
δεν κλαίει το κεφάλι του,
μόν’ κλαίει τα μουλάρια.

Και το σπαθί του έβγαλε
ο πρώτος καπετάνιος:
Μια μαχαίρια του τράβηξε
μες στον δεξί τον πλάτη.

Και ύστερα θυμήθηκε
για να τον ερωτήσει.
Κάθεται και τον ρώταγε,
κάθεται τον ξετάζει:

-Πες μου πούθ’ είναι η μάνα σου,
πούθ’ είναι ο πατέρας;
Πες μου πώς ονομάζεσαι
και πός’ αδέρφια είστε;

-Τρία αδερφάκια είμαστε,
τα τρία αράδα-αράδα:
ο πρώτος είναι στο χωριό
δουλεύει τα χωράφια
κι ο δεύτερος στην κλεφτουριά
έχει δώδεκα χρόνους.

Εγώ είμαι ο Γιάννης ο μικρός,
που βόσκω τα μουλάρια.
-Εσύ είσαι ο αδερφούλης μου
ο πολυαγαπημένος.

Έσκυψε τον εφίλησε
με την καρδιά θλιμμένη.
Στην αγκαλιά τον άρπαξε
και στο γιατρό τον πάνει

-Εσείς γιατροί γιατρεύετε
καμένους, λαβωμένους,
γιατρέψτε και τ’ αδέρφι μου
το πολυαγαπημένο.

-Εμείς οι γιατροί γιατρεύουμε
καμένους, λαβωμένους,
αν είναι ξένη η μαχαίρια
εγώ θα τον γλιτώσω,
κι αν είναι αδερφομαχαιριά
δεν τον γιατρεύω ντότι.

Κι αφού τον καλοκοίταξε
γυρίζει και του λέει:
-Αυτή ‘ναι αδερφομαχαιριά
και γιατρειά δεν έχει.

Κι αυτός αυτά σαν άκουσε,
πολύ(ν) εβαλαντώθει.
Και το σπαθί του έβγαλε
στον ουρανό το ρίχνει,
στους ουρανούς το πέταξε
και στην καρδιά του ευρέθη.

Τα πήραν και τα έθαψαν
τα δυο σ’ ένα κιβούρι:
Στο ‘να φυτρώνει πλάτανας
και στ΄ άλλο κυπαρίσσι.

Κι όταν φυσάει άνεμος,
το γλυκοαεράκι,
Λιγογυρίζει ο πλάτανας,
φιλάει το κυπαρίσσι.

Πραματευτής επέρασε,
στέκεται και λογιάζει
-Κοιτάξτε τα παράξενα
που γίνονται στον κόσμο,
εδώ θαμμένα βρίσκονται
δυο αδέρφια αγαπημένα
που δε φιλιόνταν ζωντανά,
φιλιούνται πεθαμένα

Από το ίδιο φόρουμ σας μεταφέρουμε και τα παρακάτω σχόλια:

Τραγούδι για τα αδέλφια και την αδελφική αγάπη, συνέχεια στη θεματική μας ενασχόληση. Πρόκειται για παραλλαγή μιας παραλογής πανελλήνιας διάδοσης.

Η θρακιώτικη παραλλαγή της παραλογής δισκογραφήθηκε με τη Δόμνα Σαμίου από τη ζωντανή ηχογράφηση της συναυλίας της στο Μέγαρο.Το Αρχείο Πολυφωνικού Τραγουδιού δεν διαθέτει ηχογραφήσεις της πολυφωνικής; παραλλαγής.

Στη στιχουργική καταγραφή παρατηρούμε την κοινή κατάληξη του τραγουδιού με το γνωστότερο και ευρύτερα διαδεδομένο στην Ήπειρο "Ο ΓΙΑΝΝΟΣ ΚΑΙ Η ΜΑΡΙΓΩ".

Η παρούσα μεταγραφή των στίχων βασίστηκε στη συλλογή του Γρηγόρη Κατσαλίδα "ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΒΟΡΕΙΟ ΗΠΕΙΡΟ", η οποία περιέχει διάφορες παραλλαγές. Το συναντήσαμε και στις συλλογές των Αραβαντινού, Νίκα, Φωτίου/Λύτη.

Η μεταγραφή της πραγματοποιήθηκε από το Λουκά Μάκο στο πλαίσιο του προγράμματος "ΑΡΧΕΙΟ ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥ" που υλοποιεί η ΜΚΟ "ΑΠΕΙΡΟΣ" με τη στήριξη προγράμματος του ΥΠΑΚΠ. Η καταληκτική παρουσίαση του προγράμματος θα πραγματοποιηθεί με τη διοργάνωση εκδηλώσεων σε Θεσπρωτία, Ιωάννινα, Αθήνα το Μάιο και τον Ιούνιο του 2008.

Παρουσίαση Α.Λ.

_____________
Η φωτογραφία που συνοδεύει το δημοτικό τραγούδι είναι από το site του χωριού Τσαμαντάς. Ενός ακριτικού χωριού της Θεσπρωτίας με τεράστια πολιτιστική παράδοση. Τίτλος της φωτογραφίας: "Γέφυρα στην Κεραμίτσα Θεσπρωτίας, 1913". Φωτογράφος Fred Boissonas.

Η Θεσπρωτία μπορεί να ζει στις άκριες της επικράτειας, σιωπηλή και παραμελημένη, αλλά είναι πολλοί εκείνοι που φροντίζουν σε τούτον τον τόπο να χτυπά δυνατά η καμπάνα της γνήσιας λαϊκής παράδοσης.

Η εταιρεία ΑΠΕΙΡΟΣ ειδικεύεται στη μουσική του τόπου και μέσα από το φόρουμ ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ εδώ και λίγους μήνες φροντίζει να την προβάλει ευρύτερα. Οι δε Τσαμαντιώτες έχουν προσφέρει πολλά στον τομέα της Λαογραφίας. Αν ποτέ βρεθείτε στα μέρη μας, φροντίστε να το επισκεφθείτε αυτό το χωριό. Αξίζει και η διαδρομή αλλά και το Λαογραφικό Μουσείο του χωριού θα σας ανταμείψει για την όποια ταλαιπωρία να φτάσετε ως εκεί. Μια μικρή περιήγηση στα εκθέματα μπορείτε να κάνετε και διαδικτυακά κάνοντας κλίκ εδώ.

Θα ήθελα και εγώ να πω επί τη ευκαιρία ότι η Δόμνα Σαμίου, ο Χρόνης Αηδονίδης, ο Τάσος Χαλκιάς και πάρα πολλοί άλλοι, υπήρξαν μαθητές του Σίμωνος Καρά.
Και επίσης αξίζει να αναφέρω ότι στη σχολή του, το "Σύλλογο προς Διάδοσιν της Εθνικής Μουσικής", η φοίτηση ήταν εξαετής και εντελώς δωρεάν. Δεν πήρε ποτέ τίποτα και από κανένα. Ο ίδιος δίδασκε βυζαντινή μουσική και δημοτικό τραγούδι μέχρι και τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Δεν ξέρω αν υπάρχουν επάξιοι συνεχιστές του Έργου που άφησε. Ξέρω ότι ο μεγάλος αυτός Δάσκαλος ήταν εθνικό κεφάλαιο για την Ελλάδα που ούτε το Κράτος ούτε η Πολιτεία τίμησαν όσο του άξιζε, όσο ήταν εν ζωή τουλάχιστο…

Για το κυπαρίσσι που αναφέρεται στους στίχους του έξοχου αυτού δείγματος της δημοτικής μας ποίησης, έχουμε κατά καιρούς γράψει αρκετά. Όμως και ο πλάτανος αποτελεί σύμβολο. Όπως μάλιστα φαίνεται τους κουβαλά ατόφιους μέχρι σήμερα χάρη στους στίχους του δημοτικού τραγουδιού:

ΠΗΓΗ

Παράθεση :: “Η πλάτανος” όπως την έλεγαν οι αρχαίοι, Ο Πλάτανος όπως τον ονομάζει ο λαός, είναι ο γίγαντας και ο Βασιλιάς του Ελληνικού Φυτικού Βασιλείου. Από τα έξι είδη του Πλατάνου στην Ελλάδα ευδοκιμούν : “Η πλάτανος η Ανατολική” , που φυτρώνει σ’ όλη τη χώρα, και “Η πλάτανος της Κρήτης”, που φυτρώνει σποραδικά και μόνο στην Κρήτη και αποτελεί ποικιλία της πρώτης.

Σύμφωνα με την Αρχαία Ελληνική μυθολογία, η Πλάτανος ήταν αδερφή δύο πελώριων γιγάντων, των Αλωαδών, και κόρη του Ποσειδώνα. Από τον πατέρα της κληρονόμησε την αγάπη της στο υγρό στοιχείο, αφού η Πλάτανος φυτρώνει σε μέρη όπου υπάρχουν νερά, είτε στην επιφάνεια είτε στο υπέδαφος. Από τα αδέρφια της κληρονόμησε το γιγάντιο ανάστημα. Αγαπούσε πολύ τους δύο αδερφούς της η μυθική πλάτανος, και όταν εκείνοι πέθαναν νέοι, αυτή από τη θλίψη της μεταμορφώθηκε στο ομώνυμο δέντρο της πατρίδας μας, στον Πλάτανο.

Τα διαμάντια της Δημοτικής Ποίησης 96394031

Πλάτανος στις όχθες του Καλαμά

Αναζητώντας απόψε κάτι άλλο σε αρχείο μου, έπεσα πάνω σε πολυαγαπημένους στίχους δημοτικού τραγουδιού. Και μια ο λόγος για "διαμάντια" σας τους γράφω.

Για σένα, διαμαντένια μου,
Και μαργαριταρένια μου,
Για σένα βαριαρρώστησα
Κι από τον κόσμο χώρισα
Και για τα μάτια σου τα δυό
Με διώξανε απ΄ το χωριό.

Όταν τους διαβάζεις ή τους ακούς να τραγουδιούνται, μπορείς να μη δακρύζεις;

Admin Αριθμός μηνυμάτων : 8144 Registration date : 30/10/2007

Με όλη μου την αγάπη και την εκτίμηση, αφιερώνω στη Φωτεινή το τραγούδι που μου θύμισαν οι πολυαγαπημένοι στίχοι από το αρχείο της. Να το έχει και τούτο, ταίρι ταιριαστό στην αδαμαντοθήκη της, γιατί είμαι σίγουρη ότι εκεί ταιριάζει περισσότερο από οπουδήποτε αλλού:

Διαμάντι δαχτυλίδι

Διαμάντι δαχτυλίδι
φοράς στο χέρι σου
κι η πέτρα γράφει απάνω
θα γίνω ταίρι σου.

Εσύ είσαι κι όχι άλλη
κι όχι άλλη καμιά
τα κάλλη τα δικά σου
δεν τα ΄χει άλλη καμιά.

Ψηλό μου κυπαρίσσι
λυγάει η κορφάδα σου
Ποιος θα πρωτοφιλήσει
την εμορφάδα σου;

Ήλιε μου και φεγγάρι
και άστρο μου λαμπρό
Φέξε μου αυτό το βράδυ
για να ΄ρθω να σε βρω.

___________

Το παράξενο με τούτο το τραγούδι είναι πως σε στίχους έρωτα, τραγούδι γάμου μάλιστα, ξεφυτρώνει αίφνης ένα κυπαρίσσι, σύμβολο θανάτου. Τι έρωτας, τι θάνατος δεν έχεις να διαλέξεις...

Αυτός ο σοφός λαός που διασώζει αιώνες το Άδης και Διόνυσος εν και ωυτό, στήνοντας χορό αιώνιο με το αξεχώριστο ζευγάρι του έρωτα και του ξανθού Απρίλη.

Κι ακόμη βλέπουμε "παντρεμένα", κατά τα γνωστά μοτίβα της δημοτικής ποίησης, τα σύμβολα της μέρας και της νύχτας, ο ήλιος από τη μια και τα φεγγάρι με τα αστέρια από την άλλη. Όπως επίσης έχουμε την απουσία ως στοιχείο που υποδαυλίζει την ερωτική επιθυμία. Η πενία και ο πόρος που αναζητείται οδηγητικά από τα ουράνια σώματα σε ένα πρώτο επίπεδο αλλά και από το ίδιο το πρόσωπο που προκαλεί το ερωτικό συναίσθημα: "Φέξε μου αυτό το βράδυ, για να 'ρθω να σε βρω."

Το ερώμενο πρόσωπο εδώ ακτινοβολεί φως στο εραστή, φάρος σωτήριος στο πυκνό σκοτάδι και πυξίδα πορείας. Πορεία που δεν οδηγεί μόνο σε συνάντηση των δύο προσώπων αλλά και σε διαδρομή (πορεία)... Γιατί ο έρωτας είναι γνώση, όπως μας δίδαξε ο Δημήτρης Λιαντίνης. Και το βίωμα της στέρησης πηγή έμπνευσης και δημιουργίας.

Αφορμή λαβαίνω να ανεβάσω εδώ και ένα σχετικό ντοκουμέντο που και παλιότερα είχαμε αναρτήσει, δια χειρός του ίδιου του Λιαντίνη:

Τα διαμάντια της Δημοτικής Ποίησης Lou_110

Τα διαμάντια της Δημοτικής Ποίησης Lou_210

(Διαβάστε το σχετικό άρθρο εδώ: Η πηγή της μεγάλης τέχνης και της αληθινής δημιουργίας )

Δανάη καλή μου,
Από καρδιάς σ’ ευχαριστώ για τους γλυκύτατους στίχους του δημοτικού τραγουδιού που μου αφιερώνεις. Δεν τους γνώριζα. Ναι, είναι πράγματι η σοφία του δημοτικού μας τραγουδιού, που συνεχίζει την παράδοση των δημοτικών μας τραγουδιών της ομηρικής ποίησης. Και κείνες οι ραψωδίες δημοτικά τραγούδια ήταν.

Με προκαλείς όμως, και με όσα στη συνέχεια αναλύεις, να σου στείλω και άλλους στίχους από άλλο χειρόγραφο του αρχείου μου. Και αν το χειρόγραφο των στίχων της «διαμαντένιας», που μου στάλθηκε στα ξένα, έχει χρονολογία 1997, το σονέτο που θα σου αντιγράψω τώρα, όπως χειρόγραφα μου γράφτηκε, το έλαβα το 2001.

ΣΤΗ ΓΥΝΑΙΚΑ ΜΟΥ

Εικόνα αγαπητή της γυναικός μου
τώρα έλα και εσύ στη συντροφιά μου·
κατοίκα πάντα μέσα στην καρδιά μου
και φύλαμε οχ τσι πλάνεσες του κόσμου·

εσύ για με προστάτης άγγελός μου
άμεμπτα φύλαε τα πατήματά μου·
και προτού σκοτισθούν τα λογικά μου,
πρόλαβε, τρέξε συ, και λάμψε εμπρός μου!

Ναι· το φως σου ξυπνάει την αρετή μου
και πιστόνε σε σένα με βασταίνει·
γιατί τόσο σ’ αισθάνομαι δική μου,

τόσο με την ψυχή μου ζυμωμένη,
που δεν ηξέρω πλέον στη διαλογή μου
πως να σε πω: γυναίκα μου ή ψυχή μου;

Το σονέτο ανήκει στον Ανδρέα Λασκαράτο και ο πραγματικός του τίτλος είναι: «Εις Λονδίνον, τα 1851». Στο δικό μου χειρόγραφο του αρχείου μου όμως ο τίτλος είναι όπως τον αντέγραψα: «Στη γυναίκα μου», γι’ αυτό και δεν τον αντικατέστησα με τον πραγματικό του Λασκαράτου.
Πρόκειται όμως για το περίφημο σονέτο του Λασκαράτου για τη γυναίκα του που έγραψε το 1851 στο Λονδίνο, όπου είχε καταφύγει στη μοναξιά της αυτοεξορίας του για ένα χρόνο πικραμένος και απογοητευμένος μετά τις εκλογές του 1850 για την Θ΄ Βουλή. Ήταν τότε που ο ριζοσπαστισμός είχε φουντώσει στην Κεφαλονιά και ο Λασκαράτος έθεσε υποψηφιότητα με σφοδρό αντιριζοσπαστικό πρόγραμμα και είχε δημοσιεύσει πέντε φυλάδια Κατά της αγυρτείας των ριζοσπαστών.

Admin Αριθμός μηνυμάτων : 8144 Registration date : 30/10/2007

Ο Λασκαράτος τη γυναίκα του, την ψυχή του, μπορεί εύκολα με την πένα του και την καλεί στη συντροφιά του... Σήμερα όμως "αλητεύοντας" στο Πολυφωνικό Δίκτυο αλίευσα ένα τραγούδι άλλης οπτικής:

Παράθεση :: ΜΑΗ Μ’ ΚΙ ΑΠΡΙΛΗ ΟΜΟΡΦΕ

Μάη μ’ κι Απρίλη όμορφε,
με τα ‘μορφα λουλούδια,
που ‘μόρφυνες όλη τη γη
κι όλη την οικουμένη
και ’μένα βαρυζάλωσες
με μια καλή γυναίκα.

Τι να την κάμω τούτη νια
και τούτη μαυρομάτα,
που φεύγω για την ξενιτιά
κι αφήνω τέτοια νιάτα;

Να την ξεβγάλω στο βουνό,
φοβάμαι από τους κλέφτες.
Να την αφήσω στο χωριό,
φοβάμαι από τους γειτόνους.

Τι να σε κάνω γαλανή,
τι να σε κάνω ρούσα;
Δεν είσαι μήλο κόκκινο,
στον κόρφο να σε βάλω.

Είσαι ακέριος άνθρωπος
κι ο κόρφος δε σε παίρνει.

Πολυφωνικό τραγούδι της Άνοιξης, της Αγάπης και της Ξενιτιάς από το Πωγώνι. Η εποχή του έρωτα, εποχή και της αναχώρησης για την ξενιτιά. Το Αρχείο Πολυφωνικού Τραγουδιού δεν διαθέτει ηχογραφήσεις του συγκεκρίμένου τραγουδιού. Η παρούσα μεταγραφή των στίχων βασίστηκε στο βιβλίο του Γρηγόρη Κατσαλίδα "ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΒΟΡΕΙΟ ΗΠΕΙΡΟ". Το συναντήσαμε και στις συλλογές των Αραβαντινού, Νίκα, Φωτίου/Λύτη. Η μεταγραφή της πραγματοποιήθηκε από το Λουκά Μάκο στο πλαίσιο του προγράμματος "ΑΡΧΕΙΟ ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥ" που υλοποιεί η ΜΚΟ "ΑΠΕΙΡΟΣ" με τη στήριξη προγράμματος του ΥΠΑΚΠ. Παρουσίαση Α.Λ.

Οι διαφορές... Πρώτον ο Λασκαράτος μιλάει για συντροφιά. Ο λαός μας θέτει υπό εξέταση την ξενιτιά. Την αναχώρηση και το φευγιό.

Δεύτερο. Η φωνή του λαού θέλει τον άντρα προστάτη της γυναίκας από του κόσμου το κακό. Ο ποιητής πάλι αναζητά στη γυναίκα του έναν προστάτη άγγελο.

Και το όμοιο; Η αγάπη του άντρα για την καλή γυναίκα. Αν και η καλή στη μία περίπτωση είναι η έμορφη και η νια ενώ για το Λασκαράτο η ομορφιά είναι σε όσα ξυπνάει στην ψυχή του η γυναίκα του. Να θυμίσω εδώ πως υπάρχει και η εκδοχή του Λιαντίνη:

"Η εμορφιά είναι δύναμη νόησης."

Έτσι σημειώνει στα κατά Κίρκην στη Γκέμμα:

"Η εμορφιά δεν είναι απλά καμπύλες, και χρώτας, και λίκνισμα, και λαιμός και μαλλιά. Η εμορφιά είναι δαιμονική κυριαρχία στον περίγυρο από αιτίες απροσδιόριστες. Είναι το "αμήχανον κάλλος" που λέει ο Πλάτων."

Κατά τα άλλα ο Λιαντίνης θα συμφωνήσει με το λαό του. Ο έρωτας εμπεριέχει τη φυγή... Την απουσία. Με πόνο όμως. Όσο πόνο ακούμε και πίσω από τους τελευταίους στίχους του δημοτικού τραγουδιού:

Δεν είσαι μήλο κόκκινο,
στον κόρφο να σε βάλω.

Είσαι ακέριος άνθρωπος
κι ο κόρφος δε σε παίρνει.

Κάποτε λέω πως πέρα από τις φωνές των αντρών καλό θα είναι να ακουστούν και οι γυναίκες. Όχι πως δεν έχουν κιόλας μιλήσει... Αλλά να ακούσουν οι άντρες και τις γυναίκες. Να τις ακούσουν μια φορά τουλάχιστον.

Μέσα στα πολλά τραγούδια που περιγράφουν τον πόνο του χωρισμού, ξεχώρισα ένα που δεν είναι πολύ γνωστό. Ίσως και γιατί δε μιλά για τον ξενιτεμένο αλλά για την ίδια τη γυναίκα που έμεινε πίσω:

Παράθεση :: Καρδιά με δεκαοχτώ κλειδιά
οπού είσαι κλειδωμένη

Άνοιξε παίξε γέλασε
σαν που ήσουν μαθημένη.

Με τι ν' ανοίξω η ορφανή
που 'ν' τα κλειδιά χαμένα

Τα χέρια που με σφάλισαν
είναι ξενιτεμένα.

Η ξενιτιά είναι μακριά
σαράντα δυο κονάκια.

Να στείλω χαιρετίσματα
με δυο χελιδονάκια.

Το 'να να πάει τους καημούς
και τ' άλλο τα φαρμάκια.

(Πολυφωνικό τραγούδι της ξενιτιάς και της αγάπης από τα χωριά του Άνω Πωγωνίου, δισκογραφημένο από την Αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία ΑΠΕΙΡΟΣ στην έκδοση "Φωνές της Πέτρας", σε ερμηνεία του γυναικείου ομίλου του χωριού Πολύτσανη.)

Admin Αριθμός μηνυμάτων : 8144 Registration date : 30/10/2007

Με έναν πραματευτή, ταξιδευτή κίνησε το ταξίδι μας στα διαμάντια της δημοτικής ποίησης. Κι αφορμή μου δόθηκε να επιστρέψω σε τούτο το γιορντάνι που στολίζουμε μόνο με θησαυρούς του λαού μας, ο όμοιος τίτλος ενός ποιήματος του Γρυπάρη. Πραματευτής κι εκείνος. Αξίζει να τον παραθέσουμε κι εδώ, (αντιγραφή από ανάρτηση της Λουκίας) για να είναι εύκολη η σύγκριση:

Ο Πραματευτής του Γιάννη Γρυπάρη

Ήρθε απ' τη Πόλη νιος πραματευτής
με διαλεχτή πραμάτεια,
μ' ασημικά και χρυσικά
και με γλυκά τα μαύρα μάτια.

Κι οι νιες ποθοπλαντάζουν του χωριού
στις πόρτες και στα παρεθύρια,
κι οι παντρεμμένες ξενυχτάν
για τα σμιχτά γραφτά του φρύδια.

Τρίζωστη ζώνη ολόχρυση φορεί
σε δαχτυλίδι-μέση,
και πια η ωραία χήρα δε βαστά:
-"Πραματευτή, πολύ μ' αρέσει
η ζώνη που φορείς κι ό,τι να πεις
σου τάζω κι άλλα τόσα..."
-"Δε τη πουλώ μ' ουδέ φλουριά
μ' ουδ' όσα κι άλλα τόσα γρόσα.
Έτσι ωραία, -ωραία πως να σε πω,
ρόδο ή κρίνο;-
ένα μου κόστισε φιλί
κι όπου βρω δυο τη δίνω..."
-"Σύρε ταχιά στην Ώρια τη σπηλιά,
πραματευτή με τα ωραία μάτια,
και κει σου φέρνω τη τιμή
και παίρνω τη πραμάτεια".

Τραβά ταχιά στην Ώρια τη σπηλιά
και στου μεσημεριού τη ντάλα
φτάνει στην Ώρια τη σπηλιά
σε μούλα χρυσοκάπουλη καβάλλα.

Δένει τη μούλα στη ξυνομηλιά
που σκιώνει μπρος στο σπήλιο,
στα μάτια του που τον πλανάν
βάζει συχνά το χέρι αντήλιο
και τρώει και τρώει τη στράτα του χωριού,
δε φαίνεται κι ουδέ γρικιέται
και μπαίνει μέσα στη σπηλιά
κι αποκοιμιέται...

Μέσα στη στοιχειωμένη τη σπηλιά
που αποσταμένος γέρνει,
ύπνος τις φέρνει, ύπνος τις παίρνει:
Νεράιδες περδικόστηθες στητές
και μαρμαροτραχήλες,
ανίσκιωτα κορμιά αδειανά,
διανέματα κι ανατριχίλες,
στις κομπωτές πλεξούδες των φορούν
νεραϊδογνέματα και πολυτρίχια
κι έχουνε κρίνους δάχτυλα
ροδόφυλλα για νύχια
και χρυσομέταξα μαλλιά
κι ελιόμαυρες λαμπήθρες
-τέτοιες με μέλι σύγκαιρο μεστές
οι Υβλαίες κερήθρες.
Και μια, η Εξωτέρα, η Παγανή,
παγάνα του θανάτου,
χτυπά τον νιό πραματευτή
και παίρνει τα συλλοϊκά του.

Τώρα στη χώρα ο νιος πραματευτής
κλαίει και λέει πάλι κείνο:
-"Ένα μου κόστισε φιλί
κι όπου βρω δυο τη δίνω,
τη ζώνη πόπλεξε η καλή -ω ένα φιλί,
η αρρεβωνιαστικιά μου-
με πλάνεσε μια ξωτικιά στη ξενητειά
και πήρε τα συλλοϊκά μου"!

Από την ίδια ανάρτηση παραθέτω και τα ερμηνευτικά σχόλια της Φωτεινής:

Παράθεση :: Λουκία,

Ο Πραματευτής του Γρυπάρη που επέζησε ως δημοτικό τραγούδι γράφτηκε το 1899 στις Σπέτσες. Πρόκειται για έμπνευση του ποιητή στηριγμένη σε ένα μύθο κυπριακού δημοτικού τραγουδιού με τίτλο «Άσμα πραγματευτού δηχθέντος υπό όφεως». Όμως ο Γρυπάρης ανανεώνει με τη δική του χάρη το κυπριακό τραγούδι.

Το ποίημα έχει τρεις ενότητες.
1. Η συνάντηση και το παζάρεμα της ζώνης.
2. Η άφιξη του πραματευτή στη σπηλιά και η αγωνία της αναμονής.
3. Το τραγικό χτύπημα του νου του πραματευτή. Ακολουθεί ο επίλογος, το μοιρολόι του τραγικού νέου στην πλάνη της ξενιτειάς.

Η «ζώνη η τρίζωστη» εκπροσωπεί συμβολικά την αξία της πίστης που κινδυνεύει να πλανηθεί, δεν έχει τιμή η ζώνη γιατί είναι πλεγμένη από τα χέρια της αρραβωνιαστικιάς του που περιμένει το γυρισμό του από τη χώρα. Η ζώνη είναι το κεντρικό σύμβολο του ποιήματος. Με αυτή τη ζώνη τελειώνει και το ποίημα με το παράπονο «με πλάνεψε μια ξωτικιά στην ξενιτειά και πήρε τα συλλοϊκά μου».

Το πρώτο μέρος του ποιήματος είναι ερωτικό, ειδυλλιακό.
Το δεύτερο με τη σπηλιά και την αναμονή δραματικό (τη σπηλιά τη συνδέει με την Ώρια, για να δείξει το μαγικό χαρακτήρα. Επίσης η μούλα στη ξυνομηλιά είναι σύμβολο του δένδρου της γνώσης του καλού και του κακού). Η άπιστη στην υπόσχεσή της χήρα δεν φαίνεται να έρχεται και επιτείνει την αγωνία του. Έτσι κουρασμένος μπαίνει στη σπηλιά και αποκοιμιέται.

Στο τρίτο μέρος ο νέος χτυπημένος από τη μοίρα αντιμετωπίζει το χαμό, γιατί ο γυρισμός του είναι πια αδύνατος. Είναι πια δέσμιος των Νεράιδων που κυριαρχούν στη σπηλιά. Ο ποιητής τις περιγράφει τόσο ζωντανά, προκειμένου να φανερώσει την καταλυτική τους δύναμη πάνω στο λογισμό του νέου. Η τελευταία μάλιστα η «εξωτέρα η παγανή» έχει καταστροφική ομορφιά, τρελλαίνει τον πραματευτή, είναι η παγάνα του θανάτου. Αυτή η παγανή συναιρεί στη μορφή της την ωραία χήρα, τη μαγεία της ξενιτειάς.

Και στον Επίλογο ο νέος με σύθαμπο λογισμό θρηνεί για το δράμα της ξενιτειάς που σαγηνεύει και ξελογιάζει.

Σημειώνω επίσης ότι σύμφωνα με πληροφορία που μας έδωσε η Φωτεινή, το ποίημα αυτό βρέθηκε ηχογραφημένο με τη φωνή του Λιαντίνη σε κασέτα μέσα στη σπηλιά στον Ταΰγετο.

Admin Αριθμός μηνυμάτων : 8144 Registration date : 30/10/2007

Η συνέχεια της συζήτησης που υπήρχε εδώ, μεταφέρθηκε στην ενότητα Δημήτρης Λιαντίνης, με τίτλο "Τι άλλο βρέθηκε στη σπηλιά", καθώς κρίναμε ότι περιέχει στοιχεία σημαντικά για το Λιαντίνη.

Admin Αριθμός μηνυμάτων : 8144 Registration date : 30/10/2007

Ερωτικόν

Κόκκιν' αχείλι εφίλησα κι έβαψε το δικό μου
και στο μαντήλι τάσυρα κι έβαψε το μαντήλι
και στο ποτάμι τόπλυνα κι έβαψε το ποτάμι
κι έβαψε η άκρη του γιαλού κι η μέση του πελάγου.
Κατέβη αητός να πιει νερό κι εβάψαν τα φτερά του
κι έβαψε ο ήλιος ο μισός και το φεγγάρι ακέριο.

Μοιρολόι

Μάνα, κι αν έλθουν φίλοι μας κι αν έλθουν οι δικοί μας
μη τωνε πης πως πέθανα και τους βαροκαρδίσεις.
Στρώσε την τάβλα να γευτούν, την κλίνη να πλαγιάσουν
και το πρωί σαν σηκωθούν και σ' αποχαιρετούνε
πέσ' τωνε πως απόθανα.

____________

Δυο τραγούδια από τα ωραιότερα του λαού μας. Καταγραμμένα από το χέρι του Δημήτρη Λιαντίνη. Κι αξίζει να παραθέσω την άποψή του που τα συνόδευσε:

"Πρέπει νάναι πολύ πλούσιος ένας λαός σε ζωτικά φυλετικά γνωρίσματα για να κάνει τέτοια τραγούδια."

Δανάη,

Σε ευχαριστούμε για τα διαμάντια που μας μεταφέρεις. Το Ερωτικόν και τη σημασία του αναλύει εκστατικός και ο Γιώργος Σεφέρης στις Δοκιμές.

ΤΗΣ ΑΛΩΣΗΣ

Τα διαμάντια της Δημοτικής Ποίησης 927_9217

1962. Δημήτρης Λιαντίνης. Κωνσταντινούπολη

Σημαίνει ο Θεός, σημαίνει η γης, σημαίνουν τα επουράνια
σημαίνει κι η Αγια-Σοφιά, το μέγα μοναστήρι,
με τετρακόσια σήμαντρα κι εξηντα δυο καμπάνες.
Κάθε καμπάνα και παπάς, κάθε παπάς και διάκος.

Ψάλλει ζερβά ο Βασιλιάς, δεξιά ο Πατριάρχης,
κι απ' την πολλή την ψαλμωδιά εσειόνταν οι κολόνες.
Να μπούνε στο Χερουβικό και να 'βγει ο Βασιλέας,
φωνή τους ήρθε εξ Ουρανού κι απ'Αρχαγγέλου στόμα:

"Πάψετε το Χερουβικό κι ας χαμηλώσουν τ' Άγια,
παπάδες πάρτε τα ιερά και σεις κεριά σβυστήτε,
γιατί 'ναι θέλημα Θεού η Πόλη να τουρκέψει.
Μόν' στείλ 'τε λόγο στη Φραγκιά, να 'ρθούν τρία καράβια.
Το 'να να πάρει το Σταυρό, και τ' άλλο το Ευαγγέλιο,
το τρίτο το καλλίτερο, την Άγια Τράπεζά μας,
μη μας την πάρουν τα σκυλιά και μας την μαγαρίσουν."

Η Δέσποινα ταράχτηκε και δάκρυσαν οι εικόνες.
"Σώπασε, κυρα Δέσποινα και μη πολυδακρύζεις.
Πάλι με χρόνια με καιρούς, πάλι δικά μας θάναι".

Πάρθεν η Ρωμανία

Έναν πουλίν, καλόν πουλίν εβγαίν' από την Πόλην
ουδέ στ' αμπέλια κόνεψεν ουδέ στα περιβόλια,
επήγεν και-ν εκόνεψεν α σου Ηλί' τον κάστρον.
Εσείξεν τ' έναν το φτερόν σο αίμα βουτεμένον,
εσείξεν τ' άλλο το φτερόν, χαρτίν έχει γραμμένον,
Ατό κανείς κι ανέγνωσεν, ουδ' ο μητροπολίτης
έναν παιδίν, καλόν παιδίν, έρχεται κι αναγνώθει.
Σίτ' αναγνώθ' σίτε κλαίγει, σίτε κρούει την καρδίαν.

"Αλί εμάς και βάι εμάς, πάρθεν η Ρωμανία!"
Μοιρολογούν τα εκκλησιάς, κλαίγνε τα μοναστήρια
κι ο Γιάννες ο Χρυσόστομον κλαίει, δερνοκοπιέται,
-Μη κλαίς, μη κλαίς Αϊ-Γιάννε μου, και δερνοκοπισκάσαι

-Η Ρωμανία πέρασε, η Ρωμανία 'πάρθεν.
-Η Ρωμανία κι αν πέρασεν, ανθεί και φέρει κι άλλο.

(Δημοτικό τραγούδι του Πόντου)

Το ανακάλημα της Κωνσταντινούπολης

Θρήνος κλαυθμός και οδυρμός και στεναγμός και λύπη,
Θλίψις απαραμύθητος έπεσεν τοις Ρωμαίοις.
Εχάσασιν το σπίτιν τους, την Πόλιν την αγία,
το θάρρος και το καύχημα και την απαντοχήν τους.
Τις το 'πεν; Τις το μήνυσε; Πότε 'λθεν το μαντάτο;
Καράβιν εκατέβαινε στα μέρη της Τενέδου
και κάτεργον το υπάντησε, στέκει και αναρωτά το:

-"Καράβιν, πόθεν έρκεσαι και πόθεν κατεβαίνεις;"

-"Ερκομαι ακ τα' ανάθεμα κι εκ το βαρύν το σκότος,
ακ την αστραποχάλαζην, ακ την ανεμοζάλην
απέ την Πόλην έρχομαι την αστραποκαμένην.
Εγώ γομάριν Δε βαστώ, αμέ μαντάτα φέρνω
κακά δια τους χριστιανούς, πικρά και δολωμένα.

(δημοτικό, απόσπασμα)

Admin Αριθμός μηνυμάτων : 421 Registration date : 01/11/2007

Τη Τρίχας το γεφύρι

Σήν γέφυραν, σήν γέφυραν σή Τρίχας τό γεφύρι

χίλοι μαστόροι έχτιζαν -και μύριοι ·μαθητάδες

Ολ' τήν ήμέραν έχτιζαν κι από βραδίς χαλάουτον

Οι μαστόροι έχχαίρουνταν θέ νά πλεθύν ή ρόγα

Ντο δις με πρωτομάστορα -και στένω τό γεφύρι σ;

Αν δίγω σε τον κύρη μου άλλο κύρην πα 'κ εχω.

Αν δίγω σε τήν μάνα μου άλλο μάναν πα 'κ εχω.

Αν δίγω σε τ' αδέλφια μου άλλ' αδέλφια πα 'κ εχω.

Αν δίγω σε «και τά πουλϊα 'μ άλλο πουλϊα πα 'κ έχω.

Αν δίγω σε τήν κάλην μου καλύτερον εύρήκω.

Μενεί ατός τήν κάλην άτ με τ' άοικον πουλόπον:

- Τήν Σάββαν δέβα σό λουτρόν τήν Κερεκήν σον γάμον

και τήν Δευτέραν τήν πιρνήν άδά να ευρισκάσαι.

'Ατού σό Δρακολίμν κάλη 'μ έρουξεν τό σκεπάρι 'μ

κι αν κολυμπάς και παιρτς άτο είσαι τ' έμόν ή κάλη.

Σεράντα όργυές κατηβαίν και μέ τήν τραβωδίαν,

κι αλλα σεράντα κατηβαίν μέ τήν μοιρολοΐαν.

'Κι κλαίω για τά κάλλια ·μου ,και 'κϊ πονώ τήν όψη 'μ

κλαίω ντο κείται σό κουνίν άπέσ σό μεσοχάμι

Κι αμον τραμάζν' τά γόνατα 'μ νά τρομάζ τό γεφύρι

κι αμον ντο ρούζν' τά διάκρια μου νά ρούζνε οί δεβάτοι.

- Εύχέθ' κόρη 'μ ευχέθ κόρη 'μ εύχέθ μή καταράσαι

κι αρ εεις κύρην σήν ξενιτιάν καλαδελφούς σά ξένα

- Κι άμον ντο στέκν' τά γόνατα 'μ νά στέκει τό γεφύρι

κι αμον ντο στέκν' τά διάκρια μου νά στέκνε κ' οί δεβάτοι.