Ανήκω στις γενιές που πρόλαβαν να γεννηθούν πριν επικρατήσει στις ανθρώπινες κοινωνίες το διαδίκτυο. Αλλά και στις γενιές που είδαν να γεννιέται ο παγκόσμιος ιστός. Πιο ταιριαστή λέξη από τον ιστό δε θα μπορούσαν να βρουν. Έτσι σκέφτομαι. Κι ο νους μου φέρνει μνήμες παιδικές από το μικρό μου χωριουδάκι...
Η εξοχή κάθε που την επισκέπτεσαι φροντίζει με τον τρόπο της να σου θυμίζει τι σημαίνει φυσικός τρόπος ζωής. Ένα από τα όπλα της είναι και οι αράχνες. Απλώνονται παντού. Πλέκουν νύχτα και μέρα τα δίχτυα τους καρτερώντας το θήραμα.
Το ίδιο και το ίντερνετ. Έτσι το αισθάνομαι. Με κύριο θήραμα τον ίδιο το νου μας. Άλλωστε δε θα πρωτοτυπήσω λέγοντας πως οι ειδικοί το εντάσσουν στις επικίνδυνες εξαρτήσεις.
Βρέθηκε τις προάλλες στα χέρια μου ένα μικρό μαύρο βιβλίο. Η μαύρη βίβλος των μπλόγκερς. Μια μικρή συλλογή διηγημάτων υπάρχει εκεί. Γράφτηκαν στο διαδίκτυο και με όρο να αρχίζουν όλα με τη φράση κλειδί:
"Ξύπνησε και έτρεξε αμέσως στον υπολογιστή. Σε λίγο θα ήξερε όλη την αλήθεια."Είκοσι πέντε διαφορετικές ιστορίες. Χτισμένες όλες στην ίδια φράση. Κάθε ιστορία και ένα είδωλο του συγγραφέα της για το πώς βλέπει τον υπολογιστή. Δε θυμάμαι να βρήκα κανέναν υπολογιστή, σε καμιά από τις ιστορίες αυτές, χωρίς σύνδεση στο διαδίκτυο. Ή αν υπήρξε, δεν τον πρόσεξα. Αξιοσημείωτη λεπτομέρεια που δείχνει και φανερώνει πως στο νου μας σήμερα υπολογιστής = διαδίκτυο...
Και όμως το σύνθημα έλεγε σκέτα:
υπολογιστής. Δεν έλεγε διαδίκτυο. Ποιος ξέρει; με τέτοια ταύτιση ίσως στο μέλλον να γίνουν και τα κομπιούτερ σαν τη νεότερη γενιά αυτοκινήτων. Μιλώ για τα αυτοκίνητα που για να πάρει μπρος η μηχανή τους πρέπει πρώτα να δέσεις τη ζώνη σου. Έτσι και τα κομπιούτερ, θα παίρνουν μπρος μόνο αν προσδεθείς στον παγκόσμιο ιστό.
Το τρομακτικό αυτής της ταύτισης φανερώνεται αν κανείς προσέξει τη δεύτερη πρόταση. Την πρόταση που μιλάει για την
αλήθεια, μάλιστα τονίζει: όλη την αλήθεια. Νομίζω πως ακριβώς αυτό έφταιξε για την αυτόματη σύνδεση. Μια σύνδεση που θυμίζει εκείνα τα κλικ των ποντικιών μας που εμείς αλλού τα κατευθύνουμε κι αυτά αυτόματα ανακατευθύνονται αλλού.
Ποιος αλήθεια μέχρι τώρα πέρα από τις κινδυνολογίες έχει ψάξει βαθύτερα τις επιδράσεις στο νου του ανθρώπου από την επαφή του με τον υπολογιστή; Παλιότερα γινόταν πολύς ντόρος για την άλλη επαναστατική ανακάλυψη, την τηλεόραση. Τότε οι ειδήμονες μελετούσαν για παράδειγμα πώς οι σκηνές βίας αντιγράφονται από τους νεαρούς τηλεθεατές. Ανάλογη μελέτη για τους υπολογιστές έχει γίνει; Τουλάχιστον εγώ δεν την έχω υπόψη.
Να, για παράδειγμα. Σκέψου εκείνο το delete. Πόσο εύκολα το πραγματώνεις στην οθόνη σου. Και πόσο σιγά σιγά σε δηλητηριάζει μαθαίνοντάς σε να συμπεριφέρεσαι ως εν δυνάμει ικανό να κάνεις delete και εκεί έξω, έξω από την οθόνη, στην πραγματική ζωή.
Ακόμη πιο σύνθετες οι επιδράσεις της επαφής με το χώρο του διαδικτύου. Όσο πιο σύνθετος γίνεται ένας ιός που μεταλλάσσεται. Η επίθεση πια γίνεται σε επίπεδα και με τρόπους που δεν μπορείς να ελέγξεις.
Από τα διηγήματα που διάβασα ξεχώρισα δυο τρία. Ένα από αυτά μιλούσε για τη "Σκοτεινιά". Το alter ego ενός ακόμη χρήστη του διαδικτύου, κάποιας Έλλης. Κάθε νύχτα, λέει, η Έλλη μεταμορφωνόταν σε "Σκοτεινιά" ενσαρκώνοντας όσα χαρακτηριστικά ήθελε, αλλά δεν είχε την ημέρα.
Πόσοι από μας, τους άλλους χρήστες του διαδικτύου, παθαίνουμε ακριβώς το ίδιο κρυμμένοι πίσω από μια ψεύτικη διαδικτυακή περσόνα;
Το πράγμα σε ανθρώπους της παλιότερης γενιάς ίσως θυμίζει μια ιστορία του Ξενόπουλου. Γραμμένη στο περιοδικό που γαλούχησε γενιές και γενιές στο παρελθόν, στη Διάπλαση των Παίδων. Εκεί, ο φωτισμένος λογοτέχνης που δεν πρόκαμε να γνωρίσει το διαδίκτυο, είχε τη σοφία να προβλέψει τους κινδύνους από τη χρήση ψευδωνύμων. Ο δικός του ήρωας δεν έμπαινε στο ίντερνετ, αρθρογραφούσε μόνο σε κάποιο παιδικό περιοδικό με το ψευδώνυμο "Ξανθός Ιππότης". Ώσπου στο τέλος πίστεψε πως είναι ένα και το αυτό με το ψευδώνυμο. Κίνησε μάλιστα να πάει σε ένα πάρτυ παιδικό, πάρτυ για τα αληθινά παιδιά που έγραφαν σε κείνο το περιοδικάκι, αν και ο ίδιος είχε αρκετές δεκαετίες στη ράχη του.
Λένε πολλοί πως τα ψευδώνυμα στο ίντερνετ εξασφαλίζουν μεγαλύτερη ελευθερία. Απελευθερώνουν τον άνθρωπο από τη δοσμένη κοινωνική του ταυτότητα και του αφήνουν το πεδίο να εκφραστεί πιο γνήσια.
Λέω πως κάθε ελευθερία που μας δίνεται είναι ταυτόχρονα και μία παγίδα. Σαν την παγίδα της αράχνης που καιροφυλαχτεί τα ελεύθερα πετάγματα μιας μύγας.
Ο άνθρωπος υποτίθεται πως έχει περισσότερο μυαλό από μια μύγα. Την πατάει όμως με τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Καταπίνοντας το δόλωμα της ελευθερίας.
Στην ουσία του το πρόβλημα μάς ξαναφέρνει στο σταυροδρόμι που χαρίστηκε στον μυθικό μου συνονόματο, τον Ηρακλή. Εκεί βρισκόμαστε κάθε φορά που κάνουμε το μαγικό κλικ και ανοίγουμε τον υπολογιστή μας - διαδίκτυο. Έστω και αν δεν το συνειδητοποιούμε. Λέμε δηλαδή πως ο κόσμος άλλαξε, ο πολιτισμός προόδευσε. Και ξεχνάμε πως κάποιες αλήθειες δεν παλιώνουν ποτέ.
Ποια αλήθεια άραγε αναζητάμε στις οθόνες μας; Και πως το κυνήγι αυτής της αλήθειας κατάφερε τόσο να ταυτιστεί με την οθόνη;
Οι υπολογιστές δεν χαρίζουν αλήθειες. Ούτε και το διαδίκτυο. Η δική τους δουλειά είναι να προσφέρουν πληροφορίες. Στο βαθμό λοιπόν που η πληροφορία ταυτίζεται με την αλήθεια, ταυτίζονται και οι υπολογιστές - διαδίκτυο με το δρόμο που οδηγεί στην αλήθεια...
Ποιος είναι αρμόδιος να το κρίνει αυτό; Ποιο είναι το όπλο μας ενάντια στην απατηλή πρόσβαση στην αλήθεια;
Το ένα και μοναδικό όπλο που η φύση επιλεκτικά χάρισε στο είδος μας. Το ίδιο όπλο που μας οδήγησε στη δημιουργία των υπολογιστών και του διαδικτύου. Ο νους. Μία από τις πτυχές της συνείδησης - όχι η μόνη.
Σε κάποιο από τα βιβλία του Λιαντίνη υπάρχει η δυσοίωνη πρόβλεψη για τούτο το υπερόπλο του ανθρώπου, το νου. Στις πίσω σελίδες των Ελληνικών. Πρόκειται για το παράδειγμα προς αποφυγή της Γρυφαίας:
"Η εξελικτική τάση προάγει συνέχεια τη βελτίωση των ειδών. Ωστόσο υπάρχει και το φαινόμενο της φυλετικής αυτοκτονίας. Εδώ η εξέλιξη ενός είδους υπερβαίνει τα μέτρα, και η τελειοποίηση του οργάνου μεταστρέφεται σε εργαλείο θανάτου για το ίδιο το είδος. Τέτοιο παράδειγμα είναι η Γρυφαία, ένα οστρακοειδές που εμφανίστηκε στο Μεσοζωικό. Η Γρυφαία εγκλωβίστηκε στην τελειοποίηση του ίδιου οργάνου που την έσωζε μέσα στη φύση, και αυτοεξαφανίστηκε.Και τέτοιο παράδειγμα πιθανό φυλετικής αυτοκτονίας είναι ο άνθρωπος, που ενδέχεται να τον καταστρέψει η τελειοποίηση του βασικού οργάνου της εξέλιξης και της κυριαρχίας του στη Γη: του εγκεφάλου.Ο νους του ανθρώπου σήμερα προάγεται να τον αυτοκαταστρέψει, στο βαθμό που ο εγκέφαλος διαστρέφεται και κακώνεται από τις άλλες δυνάμεις της ανθρώπινης φύσης. Και τέτοιες δυνάμεις είναι οι αδυναμίες που έρχουνται από το σώμα μας, και εξασφαλίζουν τη συμμαχία των συναισθημάτων και της φαντασίας μας. Όλες αυτές κάνουν σιγά - σιγά το μυαλό του ανθρώπου κλούβιο. Μένει να ειπώ πώς οι αδυναμίες του σώματος βρίσκουν να προστατεύουνται και να θεριακώνουν πίσω από την προκάλυψη της θρησκείας."Κάθε θρησκείας, συμπληρώνω. Χωρίς να εξαιρείται αυτή που προσκυνά τους υπολογιστές και το διαδίκτυο, αναβιώνοντας στην πολιτισμένη μας εποχή την πανάρχαια τάση του ανθρώπου να ειδωλοποιεί το άγνωστο και το νέο.
Παράδειγμα θα δώσω την πορεία μας από τη γέννηση μέχρι το θάνατο. Στα πρώτα μας βήματα ερωτευόμαστε και θεοποιούμε τα άγνωστα - νέα πρόσωπα που μας υποδέχονται στον κόσμο. Τη μητέρα και τον πατέρα. Αργότερα που φορτωνόμαστε τη σάκα για το σχολείο, ο έρωτας και η θεοποίηση στρέφονται στο δάσκαλο. Καθώς το κορμί ωριμάζει και κατακλύζεται από ορμόνες, περνάμε σε εκείνο που ο στίχος του λαϊκού άσματος τραγούδησε εύστοχα:
Υπήρξες ο θεός μου, το νόημα του κόσμου... Ο αόριστος του ρήματος "υπήρξες" δίνει εδώ και τη μοιραία κατάληξη όλων των θεοποιήσεων. Το αναπόφευκτο γκρέμισμα. Και είναι το ίδιο γκρέμισμα που κατέγραψε ο Νίτσε και ελλήνισε ο Λιαντίνης:
"Τώρα με προσκυνάτε: αλλά τι μέλλει να γενεί, όταν μια μέρα αναποδογυρισθεί η λατρεία σας; Φυλαχθείτε μη σας σκοτώσουν τ' αγάλματα! Λέτε πως πιστεύετε στο Ζαρατούστρα; μα τι νόημα έχει ο Ζαρατούστρα! Είσθε οι δικοί μου πιστοί, μα τι νόημα έχουν οι κάθε πιστοί! Δε ζητήσατε ακόμη τους εαυτούς σας, γι' αυτό βρήκατ' εμένα. Έτσι κάνουν όλοι οι πιστοί. Γι' αυτό μετρά τόσο λίγο η κάθε πίστη. Τώρα σας λέω, να χάσετε εμένα και να βρείτε τον εαυτό σας. Και μόνο τότε, σαν θα μ' έχετε αρνηθεί, θα ξαναρθώ κοντά σας..."Ο άνθρωπος, έτσι λένε οι ψυχολόγοι που έχουν μελετήσει τα στάδια της ανάπτυξης, είναι προγραμματισμένος στα πλαίσια της ατομικής τους εξελικτικής πορείας, να γκρεμίζει και να ανατρέπει τους θεούς και τους δαίμονες του κάθε σταδίου για να εισέλθει στο επόμενο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η εφηβεία. Ο έφηβος γκρεμίζει και ποδοπατά τα πρότυπα που ως τότε είχε. Αναγκαία διαδικασία για το παραπέρα βήμα ωρίμανσης και την αναζήτηση της εγω - ταυτότητάς του.
Δυστυχώς όσο ο άνθρωπος μεγαλώνει χάνει την ικανότητα ανατροπών. Ταυτόχρονα βρίσκεται αντιμέτωπος με τον μεγαλύτερο άγνωστο της ζωής του. Το θάνατο. Με αυτή τη συνάντηση γεννήθηκαν οι ισχυρότερες θεοποιήσεις των ανθρώπων, οι θρησκείες...
Δεν είναι καθόλου τυχαίο που όσο τα μαλλιά του ανθρώπου ασπρίζουν, τόσο πιο συχνά πηγαίνει στην εκκλησία και τόσο πιο βαθιές είναι οι υποκλίσεις του μπροστά τα εικονίσματα.
Όμως ο κίνδυνος καιροφυλακτεί σε όλα τα στάδια της ζωής μας. Ο κίνδυνος να εγκλωβιστεί το μυαλό μας σε θεοποιήσεις και να οδηγηθεί στην αυτοκαταστροφή. Μιλώ σε ατομικό επίπεδο.
Το ίδιο όμως συμβαίνει και ευρύτερα, με την εξελικτική πορεία του είδους άνθρωπος. Ως είδος ο άνθρωπος αναπαράγει το ατομικό μοντέλο που περιέγραψα. Σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα χρόνου αλλά και με μεγαλύτερους κινδύνους να ελλοχεύουν.
Παράδειγμα και αφορμή εδώ θα λάβω από έναν πρωινό μου περίπατο στο χώρο του διαδικτύου. Στο χώρο που τελευταία έχει κερδίσει τη συμπάθεια εκατομμυρίων ανθρώπων στη Γη, στο Facebook.
Εκεί, όπως γνωρίζετε υποθέτω οι περισσότεροι, πέρα από την ατομική σελίδα ο κάθε χρήστης επιλέγει και τις ομάδες στις οποίες θέλει να ανήκει. Μια απίθανη γκάμα ομάδων καιροφυλαχτεί τον καθένα. Αρκεί ένα κλικ για αποδεχθείς την ένταξη. Ένα ακόμη κλικ που παραπλανά και αλλοιώνει την αληθινή διαδικασία ένταξης της μονάδας στο σύνολο.
Με ένα κλικ γίνεσαι από οπαδός της αγαπημένης σου ποδοσφαιρικής ομάδας, μέχρι λάτρης του αγαπημένου σου νησιού ή και του αγαπημένου σου εδέσματος. Κάπου εδώ στηρίχτηκε και ο τίτλος του θέματος: "Μεταξύ Μυκόνου και μερέντας", τίτλος διόλου φανταστικός μα εντελώς αληθινός ως προς ερέθισμα για να γραφτεί ετούτος ο προβληματισμός.
Θέλω εδώ να θυμηθείτε κάποια πρόσφατα γεγονότα σχετικά με το χώρο του Facebook. Δεν ξέρω κιόλας αν τα έχετε υπόψη... οπότε θα αναφέρω αναλυτικά τι εννοώ.
Κάποιοι λοιπόν χρήστες του Facebook εκμεταλλευόμενοι τις ελευθερίες που τους δίνει το σύστημα, δε δίστασαν να λάβουν ψευδώνυμα που αντιστοιχούσαν σε επώνυμους καλλιτέχνες. Και να συστήσουν μάλιστα και ομάδες με τα ψευδώνυμα αυτά.
Ενθουσιασμένοι οι οπαδοί έσπευδαν να ενταχθούν στις ομάδες και να δηλώσουν όλα τα συναισθήματα προς το αγαπημένο τους είδωλο. Ώσπου μια μέρα ο πομφόλυξ εξερράγη. Η κουρτίνα τραβήχτηκε και πίσω από την "ωραία πύλη" πρόβαλε το κούφιο προσωπείο. Η μάσκα η αποκριάτικη...
Τι προσκυνούσαν λοιπόν τόσον καιρό; Ένα χρυσό μοσχάρι...
Με μία διαφορά. Στα χρόνια του Μωυσή τα χρυσά μοσχάρια ήταν χειροπιαστά, ένα κομμάτι άψυχο μέταλλο. Σήμερα τα μοσχάρια αυτά έχουν περιεχόμενο τον άνθρωπο που τα κατασκεύασε και τα έβαλε σε χρήση. Πώς; Με ένα κλικ και πάλι. Ένα κλικ αρκεί να σε μετατρέψει σε ό,τι ονειρεύτηκες και δεν μπορείς στο φως της μέρας να γίνεις.
Μουγκανητά πολλά άκουσα στο σημερινό μου περίπατο. Μοσχάρια χρυσοποίκιλτα να ορθώνονται σε βάθρα είδα. Και παπαδαριό, το νέο παπαδαριό του διαδικτύου, να ψέλνει και να θυμιατίζει. Ίδια ακριβώς με κάθε άλλο παπαδαριό, όποιου τόπου και όποιου χρόνου. Δηλαδή με πλεονάζοντα το φανατισμό και με ανύπαρκτα όρια ανάμεσα στα είδωλα και στους εαυτούς τους.
Σχιζοφρενικές καταστάσεις; Μα εγώ σας μιλώ για συγκεκριμένα πράγματα που είδα. Και για συγκεκριμένα "πρόσωπα". Όχι θεωρητικά και όχι για τροφίμους ψυχιατρείου. Μπορείτε κι εσείς με ένα κλικ να τους επισκεφθείτε. Να δείτε με τα ματάκια σας. Και να διαβάσετε τα "κηρύγματα" από τον άμβωνα του ίντερνετ.
Ανάμεσα στα υπόλοιπα κηρύγματα των διαδικτυακών ιεραποστόλων, διάβασα και τούτο το εξωφρενικό:
Πως είναι νόμος στο ίντερνετ όποιος προλάβει να πάρει πρώτος ένα όνομα, να το κρατάει για δικό του! Ρωτώ λοιπόν εγώ ο αφελής. Αν κάποιος προλάβει να ονομαστεί Άννα Βίσση, θα πρέπει να τον αφήσουμε να παριστάνει την Άννα Βίσση; Και πόσο απέχει τελικά μια τέτοια διαδικασία από εκείνη που αληθινά συναντούμε στα ψυχιατρεία; Που βλέπουμε να περιδιαβαίνουν στους κήπους τους Ναπολέοντες και Μεγαλέξανδροι;
Αυτό είναι το διαδίκτυο που ονειρευτήκαμε; Ένα απέραντο φρενοκομείο; Κι αυτό το φρενοκομείο είναι που θα κληρονομήσουν από μας τα παιδιά μας;
Ποια αλήθεια και πόση μπορεί με τέτοιες συνθήκες να προσφέρει το ίντερνετ;
Φυσικά δεν ενδιαφέρει καθόλου αν η ομαδίτσα της Μυκόνου αντιστοιχεί στη Μύκονο ή στην Άνδρο. Ούτε η ομαδίτσα της μερέντας σε αληθινή μερέντα.
Όμως ανάμεσα Μύκονο και μερέντα ο χρήστης του Facebook (και γενικότερα του διαδικτύου) βρίσκεται αντιμέτωπος με εκατομμύρια άλλες πολύ πιο σοβαρές πλαστοπροσωπίες. Και με εκατομμύρια μασκαράδες.
Μασκαράδες που κλέβουν ξένα ονόματα και όχι μόνο παραπλανούν τους άλλους χρήστες μα και τον ίδιο τους τον εαυτό στο τέλος. Ξεχνάνε ποιοι είναι πραγματικά και ταυτίζονται με το προσωπείο που φόρεσαν.
Ως άλλοι μάγοι της φυλής που ερμηνεύουν, μεθερμηνεύουν και ορμηνεύουν τα πλήθη για τις θείες θελήσεις...
Είναι τόσο γελοίοι που δε φαντάζονται. Τουλάχιστον σε όποιον άνθρωπο δε φιλοξενεί στην κρανιακή του κάψα άχυρα και πίτουρα.
Το λιγότερο που θα μπορούσα να τους συμβουλεύσω είναι να επισκεφθούν το συντομότερο δυνατό τον ψυχίατρο. Μπας και τους βοηθήσει να ξαναβρούν τον εαυτό τους.
Και το επόμενο είναι να τους θυμίσω ότι και στο facebook υπάρχουν ΟΡΟΙ ΧΡΗΣΗΣ. Δεν είναι ξέφραγο αμπέλι. Ανάμεσα σε αυτούς υπάρχουν και οι εξής:
https://www.facebook.com/terms.php?ref=pfYou will not provide any false personal information on Facebook, or create an account for anyone other than yourself without permission. If you select a username for your account we reserve the right to remove or reclaim it if we believe appropriate (such as when a trademark owner complains about a username that does not closely relate to a user's actual name). Και αγγλικά ελπίζω γνωρίζουμε...
Αν όχι, υπάρχουν και μηχανές μετάφρασης στο διαδίκτυο. Δεν έχετε παρά να τις χρησιμοποιήσετε ώστε να διαπιστώσετε πως το όνομα άλλου δεν μπορείτε να το πάρετε και να το κατέχετε απλά με τη μέθοδο της πρωτιάς. Κι ακόμη για τις ομάδες ισχύει το εξής:
https://www.facebook.com/home.php?filter=app_2361831622#/groups/create.phpΣημείωση: ομάδες που επιτίθενται σε ένα συγκεκριμένο άτομο ή σύνολο ατόμων (π.χ. ρατσιστικές, σεξιστικές ή άλλες εχθρικές ομάδες) δεν θα γίνονται ανεκτές. Η δημιουργία μιας τέτοιας ομάδας θα καταλήγει στην άμεση κατάργηση του λογαριασμού σας στο Facebook.Κλείνοντας θα προσθέσω ότι το μόνο εύκολο για όποιον θεωρεί ότι θίγεται στο Facebook είναι να πατήσει το κουμπάκι ΑΝΑΦΟΡΑ ΟΜΑΔΑΣ Ή ΜΕΛΟΥΣ. Από κει και πέρα ενεργοποιείται το δίκτυο επικοινωνίας των διαχειριστών του Facebook με το μέιλ που αφήνεις και διενεργείται έλεγχος της καταγγελίας που κάνεις.
Αυτά προς το παρόν. Κι ελπίζω να έγιναν κατανοητά από κάποιους που θεωρούν πολύ άδικη και αναχρονιστική τη νομοθεσία της χώρας μας σε θέματα διαδικτύου και νομίζουν πως χρησιμοποιώντας άλλους χώρους που δεν έχουν κατάληξη gr μπορούν να συνεχίσουν να παρανομούν και να αυθαιρετούν.